Hầu đồng là ghi lễ trong tín ngưỡng dân gian khá phố biến nhưng bản chất của nó vẫn huyền bí và chưa được hiểu biết rõ ràng. Điều này dẫn đến những người chưa hiểu cảm thấy đây là một trò mê tín, lố lăng.. Nhưng bản chất thật sự là gì? Trong bài viết này chúng ta cùng tìm hiểu ý nghĩa thực sự của hoạt động mang nhiều bản sắc dân tộc này nhé.

Hầu đồng là gì?

Hầu đồng hay còn gọi là lên đồng, hầu bóng là nghi lễ tín ngưỡng thò cúng có lịch sử rất lâu đời được chia thành hai phân nhanh chính. Dòng thờ Tam Phủ, Tứ Phủ của Đạo Mẫu, và dòng thờ Đức Thánh Trần… Về bản chất đây là hoạt động giao tiếp với thần linh thông qua các ông đồng, bà đồng. Người ta tin răng các vị thần linh có thể nhập vào các đồng nam, đồng nữ này khi ở trạng thái thăng hoa để chữa bệnh, diệt tà ma, phán truyền, ban phúc lộc cho con cháu…. Khi được thần linh nhập, các ông đồng sẽ trở thành sứ giả, hiện thân của thần linh.

Những người đứng giá hầu đồng được gọi là các thanh đồng, thường được gọi với các tên: đồng nam, đồng nữ, ông đồng, bà đồng, cô, cậu. Những đồng nam thường có tính khí đặc biệt “nửa nam nửa nữ” nên trong cuộc sống thấy người nam nào như vậy hay bị nói là “đồng bóng”, “đồng cô” là vì vậy. Đi theo mỗi thanh đồng trong một buổi lễ thường có 2 hay 4 phụ đồng để chuẩn bị nghi lễ, trang phục được gọi là nhị trụ hay tứ trụ hầu dâng.

Âm nhạc được dùng khi hầu đồng là thể loại nhã nhạc khá đặc biệt được gọi là “chầu văn”. Âm nhạc giúp mỗi buổi lên đồng được thăng hoa và phục vụ cho quá trình thần linh nhập thế.

Các hệ thống thờ tự chính trong hầu đồng:

Hệ thống thờ tự Nhà Trần:

Nhà Trần có phép tắc và lối thờ từ riêng, khác với hệ thống thờ tự trong Đạo Mẫu. Hệ thống thờ tự bao gồm: Thờ Vương phụ Vương mẫu, Đức Thánh Trần, Vương phi phu nhân, Từ vị Vương tử, Nhị vị Thánh cô, Lục bộ Đức Thánh ông.

(Sự sắp xếp thờ phụng của Nhà Trần là theo thứ tự gia đình chứ không theo thứ tự hàng bậc, chức tước. Tất cả các vị Thánh được thờ đều thuộc một gia đình, một “nhà”. Từ “nhà” ở đây có nghĩa là “gia đình”, và “Nhà Trần” là để chỉ gia đình Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn chứ không phải để chỉ một triều đại.)

Quan điểm dân gian cho rằng các nghi thức hầu đồng này cực ký linh thiêng, nó có sự kết nối năng lượng của chính các vị Thánh được thỉnh về. Muốn hầu  được Trần Triều thì các thanh đồng phải có “căn”, ăn lộc nhà Trần.

Nét đặc trưng của giá hầu nhà Trần là nghi thức xiên linh. dùng thanh kim loại thân tròn, mài nhọn xiên vào da người hành lễ. Khi thực hiện xiên linh, các thanh đồng không còn coi mình là người thường mà là hiện thân của Thánh. Khi rơi vào trạng thài “nhập hồn” của thần linh, cơ thể họ có năng lực đặc biệt mà thường ngày không làm được.

Hệ thống thờ tự trong Đạo Mẫu

Trong Đạo Mẫu, Hầu đồng là nghĩ lễ tín ngưỡng thờ Mẫu Tam Phủ, Tứ Phủ. Cụ thể là:

Mẫu Thượng Thiện: Là mẫu cai quản Thiên Phủ, thường được khắc hoạ với tông màu đỏ đặt ở vị trí chính giữa.

Mẫu Thượng Ngàn: Là mẫu cai quản vùng núi rừng, thường được khắc hoạ với tông màu xanh, đặt ở vị trí bên cạnh Mẫu Thượng Thiên.

Mẫu Thoải: Còn được gọi là Thuỷ cung Thánh Mẫu là mẫu cai quản vùng sông nước, thường được được khắc hoạ với trang phục màu trắng.

Mẫu Địa: Người dân sau này thờ cúng thêm Mẫu Địa cai quản đất đại, tạo nên Tứ Phủ như hiện nay.

Hầu đồng có phải là nghi lễ trong Phật Giáo không?

Hầu đồng là một nghi lễ thờ các vị Thánh Mẫu, Đức Thánh Trần, nên đây không phải là một nghi lễ trong Phật Giáo.

Trình tự một giá hầu đồng

Theo quan niệm, khi thực hiện một giá hầu đồng thì các Thanh Đồng đã không còn là chính mình nữa, thánh thần sẽ “nhập” vào họ và điều khiển. Do đó, mỗi giá hầu đồng trải qua một số giai đoạn cơ bản như sau:

1.Thay lễ phục, lên khăn áo

Nghi thức lên đồng thường có rất nhiều giá đồng khác nhau tượng trưng cho các vị thánh. Với mối vị thánh khác nhau các thanh đồng sẽ mặc những bộ trang phục tương ứng sao cho phù hợp. Như với giá trầu Quan thì thường mặc áo của các quan lại ngày xưa và thêm một số đồ trang sức, trâm, thẻ ngà… Các giá Chầu bà thì dùng trang phục của phụ nữ nhà giàu, đeo nhiều trang sức. Giá Cô, giá Cậu thì ăn mặc theo lối thanh niên trẻ trung, rực rỡ.

2.Hành lễ, múa đồng

Sau khi đã chuẩn bị khăn áo chỉnh tề, người thanh đồng sẽ cầm hương làm lễ. Sau đó thanh đồng sẽ quay ra những cử tọa đang ngồi và múa các điệu theo đúng giá của mình. Như hàng Quan thì múa cờ, múa kiếm, long đao. Hàng Cô thì múa đi chợ, chèo đò, dệt  gấm… Mỗi điệu múa đều thể hiện sự oai hùng hay niềm vui của các thánh. Múa hầu đồng được coi là bảo tàng sống của múa cổ truyền, thể hiện rõ tính cách và con người Việt Nam.

Trong lúc thanh đồng đang hóa thân thì các cử tọa và các phụ đồng ngồi ở dưới cũng nghiêng ngả, múa may hưởng ứng theo. Những nắm tiền lẻ sẽ được thanh đồng tung ra, ban phát cho những người xung quanh. Đây được coi là tiền lộc của thánh. Mọi người sẽ nhặt lấy tiền, cất giữ để lấy may.

3.Thánh phán truyền và thăng

Sau giai đoạn thăng hoa, vị thánh đang nhập trong xác thanh đồng ngồi xuống nhấp rượu, thưởng thức trầu văn. Trong lúc đó, vị thánh sẽ làm các thủ tục còn lại như phán bảo, khai quang cho các con nhang đệ tử, Sau đó thanh đồng sẽ ngồi yên, hai tay bắt chéo trước trán, quạt che lên đỉnh đầu. Khăn đỏ lại được phủ lên báo hiệu lúc thánh “thăng”, thánh linh đã rời khỏi xác thanh đồng. Một giá hầu kết thúc.

Ý nghĩa của hầu đồng, lên đồng

Ngay nay, hầu đồng là một nhu cầu tâm linh của một bộ phận không nhỏ người Việt. Hầu đồng không đơn thuần có ý nghĩa là biểu diễn, nó còn là sự giao tiếp tinh tế với thần linh để chuyển hóa tâm mình. Có rất nhiều trường hợp được ghi nhận sau khi chuyển hóa tâm, các bệnh tật về tâm lý đã được chữa khỏi, con người sống có đạo lý, sống tốt hơn.

Hầu đồng trong Đạo Mẫu thể hiện sự tôn kính của mỗi con người với người mẹ thiên nhiên cai quản trời, đất, núi rừng, sông nước. Người mẹ thiên nhiên ấy đã sinh thành nuôi nấng và che trở cho con người. Lên đồng nhắc nhở mỗi chúng ta biết trân quý và bảo vệ người mẹ thiên nhiên của mình. Chính vì ý nghĩa cao đẹp đó mà Đạo Mẫu, với nghi thức hầu đồng đã được Unesco ghi nhận là Di sản văn hóa phi vật thể của thế giới (01/12/2016).

Hầu đồng thể hiện ước muốn, mong cầu của con người cho quốc thái dân an. Hầu đồng ca ngời các vị thánh đã có công dựng nước và giữ nước (Điển hình kể đến là hầu Đức Thánh Trần), thể hiện truyền thống yêu nước, uống nước nhớ nguồn của dân tộc ta. Mỗi giá hầu là một câu chuyện về một vị anh hùng, tài năng, đức độ lúc sinh thời, có công đới với nhân dân, với nước. Được hầu cái bóng của các Ngài ấy là niềm vinh dự của mỗi nghệ nhân, và thông qua đó chúng ta hiểu sâu sắc hơn về lịch sử, văn hoá dân tộc.

Hầu đồng là một bảo tàng sống lưu giữ những loại hình văn hóa dân gian như các điệu múa, nền nhã nhạc chầu văn. Giúp tăng cường sự đoàn kết của dân tộc bằng sự quy tụ rất nhiều con nhang đệ tử từ các tôn giáo khác.

Cảnh báo mặt trái

Dù là một nét văn hóa rát đẹp với vô vàn những giá trị nhân văn to lớn, nhưng với sự phát triển của xá hộ ngày nay, hầu đồng ở nhiều nơi đã trở lên méo mó, thể hiện sự mê tín dị đoan, trở thành công cụ kiếm tiền của nhiều người có tâm bất thiện. Vì vậy để thực sự thưởng thức văn hóa hầu đồng đòi hỏi mỗi người đệ tử cần có nền tảng kiến thức căn bản để phân biệt và chọn cho mình những đền, phủ, thanh đồng thực sự có tâm.

Trên đây Bồ Đề Shop đã cùng quý bạn tìm hiểu hầu đồng là gì và ý nghĩa của hầu đồng. Chúc quý vị có một sức khỏe thể chất và tâm linh lành mạnh!